ЭР ХҮН БҮР ГАЛАА БАДРААХ УЧИРТАЙ

“Нарны эрчим хүч”, “сарны эрчим хүч” бол цаагуураа эр, эм бэлгийг дааж даатгаж байдаг. “Нар” бол бүстэй хүнийг дааж даатгаж байдаг. “Сар” бол бүсгүй хүнийг дааж даатгаж байдаг. “Саран ижий” гэдэг. Энэ бэлгэдэл нь ухамсаргүйгээр “бүсгүй хүнийг ивээдэг” гэдгийг цаагуураа хэлээд байсан байна. 

Өнөөдрийн монголын нийхмийн төрийн ноён нуруу нь дан эрчүүд. Тэгсэн мөртөө эрчүүд нь илүү их бөхийчихсөн, бүсгүйчүүд нь илүү шамдчихсан иймэрхүү үзэгдэл байгаа. Энэ нь нар маань юун та биднийг тэжээх байтугай, өөрийгөө ч хангаж чадахгүйтэй холбоотой. Ингэж эрчүүд нарнаас шууд ухамсаргүй тэтгэгдэж байсан байна. Энэ үед Гандан яваад хийморийн сан тавиулаад, бурханд хэдэн удаа мөргөөд ч хийморь сүлд нь сэргэхгүй. Тэгэхээр эрчүүд маань бүгд гал голомтоо бадраах ёстой. 

“Ивээнэ” гэдэг “илүү давамгайлна” гэсэн утга биш. “Өрсөлдүүлэх” гэж байгаа чанар биш. Хүн бол “хүн болсон” утгаа гаргаж, өөрөө өөрсдийгөө зохицуулдаг байх хэрэгтэй. “Би юу, юунаас юм юм авч байж сая “эр хүн” байдаг юм бэ?” гэдгээ мэдэж, “Надад энэ нь дутагдчихлаа, би үүнийг үүгээр нөхчихье. Тэр нь дутагдчихлаа. Түүгээр нөхчихье” гэдэг ухаан хэрэгтэй байна. 

Эрчүүдийг яагаад “нөхөр” гэж хэлдэг юм бэ? Эр хүн аливаа нэгэн орон зай өрийг нөхөж явдаг. Гэтэл өнөөгийн эрчүүд өөрийгөө нөхөж чадахаа больчихсон юм чинь энэ нөхцөлд “нөх өр” байж чадах уу? 

Эртний эрчүүд өөрийгөө нөхөөд зогсохгүй өрөөлийг, өөр бас зөндөө юмыг нөхөж явсан. Тэгэхээр монголын эр хүйстэй болгон галтай байх хэрэгтэй. “Эр хүн галгүй явдаггүй”, “Хэттэй байвал хэрүүл  гардаггүй” гэсэн эртний үгнүүд байдаг. Монгол эрчүүд дан хэттэй явдаг байсан.

Харин “хутга” бол манжаас гарсан түүхтэй. Дээлийнхээ бүсийг “сүлд” гэж дээдэлдэг монгол эр хүн хүйтэн зэвсэг ташаандаа санжигнуулж явж байгаагүй. Сүлднээсээ хүйтэн зэвсэг унжуулснаасаа болоод эрийн гал бас мохсон. “Хутга иртэй байвал хүн иргүй байдаг. Хутга иргүй бол хүн иртэй байдаг”

“Хутга” гэдэг үгний утга нь “хутган үймүүлэх” гэсэн утга байдаг. Одоо бид том хутгаа “заазуур” гэж нэрлэдэг. Эрт цагтаа энэ “цааз” байлаа. Том хутга бол “цаазын хэрэгсэл” байсан. Эр хүний галыг мохоосон зүйл бол одоогийн энэ хутга.

Хорвоогийн сүлд хийморьтой бүх эрчүүд нарыг тэгшилж, тэнцвэржүүлэхийн тулд өрх бүхэн гал бадрааж, хүн бүхэн галтай явах хэрэгтэй байна. Ингээд ирэхэд хамгийн наад зах нь бүсгүйчүүдийн эршүүд зан, давамгайлсан байр байдал хүртэл бүгд тэгширнэ. 

Монголчууд гал асаахдаа “цахиур цохино” гэдэг байснаа хожим хойно “цахиур хагална” гэсэн үг болсон байдаг. Хүн мэдэхгүйгээр хэлээд байхад гайгүй байдаг. Мэдсэн мөртөө “хэлээд байна” гэдэг их аюултай. Мэдэж хэлсэн юм гай болдог юм. Мэдээгүй хэлсэн юм зүгээр лай л болдог. 

Одоо бэлэнчлээд элдэв зүйлээр галаа асаадаг. Маргааш хойдохоо харах юм бол энэ бэлэн зүйлүүд байхгүй болно. Эртний гал гаргадаг хэрэгсэл эргээд хэрэг болох байхдаа. Уг нь үрэлцүүлж чадвал алганаас ч гал гарна.  

Галын дэргэд төрсөн хүн муу явдаггүй юм. Галын дэргэд ярьсан яриа худал байдаггүй. Галтай хүн хүчтэй байдаг юм.